موزه چاپ و نشر، تعلیم و تربیت

ملّتی که تاریخ خود را نمی‌دانند، لاجرم آن تاریخ را زندگی‌خواهندکرد
موزه چاپ و نشر و تعلیم و تربیت نمایش 200سال فرهنگ‌سازی و اصلاح بنیادین جامعه ایران است.

گنجینه صنعت چاپ و نشر چگونه گردآوری شد

چندین نسل از خاندان کفیلی در حوزه تامین و فروش کاغذ و ملزومات چاپ فعالیت دارند. برادران کفیلی در همان روزهای شروع بکار در صنعت چاپ، شیفته دستگاه ها و آثار چاپی قدیمی و ظرافت بکار رفته در آن شدند. همین علاقه و دلسوزی موجب شد بصورت موردی اقدام به خرید آثار چاپ شده با روش چاپ سنگی و دستگاه های چاپ قدیمی کنند. با جمع شدن آثار فاخر علاقه به جمع آوری آثار و دستگاهها بیشتر گردید و همکاران صنعت چاپ موارد بیشتری پیشنهاد می کردند که همگی قابل اعتنا و بررسی بودند.
آثار چاپی قدیمی بسیار آسیب پذیر بوده در صورت عدم نگهداری اصولی از بین خواهند رفت، همینطور دستگاههای قدیمی با بی‌لطفی و عدم رسیدگی تبدیل به آهن پاره شده، حتی قسمت عظیمی از دستگاهها با قدمت بیش از یکصدسال در خلا قانونی حفاظت از اشیاء تاریخی از بین رفته‌اند، این علاقه و دلسوزی موجب شد تا برادران کفیلی احساس تکلیف کنند تا این سرمایه‌های معنوی را نجات داده و حفظ نمایند.
سی سال گذشت و گذر ایام این برادران را تبدیل به مجموعه‌دار حرفه‌ای در صنعت چاپ کشور نمود. در کنار خرید دستگاه‌های بیشتر از سراسر ایران و جمع آوری آثار نفیس چاپی، کلکسیونی از کاغذهای استفاده شده در این صنعت هم به آرشیو این مجموعه اضافه گردید.
تعداد انبوه اقلام جمع‌آوری شده این ضرورت را طلبید که در سال 1396 آقای رشید کفیلی به نمایندگی از برادران کفیلی اقدام به اخذ مجوز مجوعه‌داری در حوزه صنعت چاپ و نشر نماید.
حال مجموعه‌ای بزرگ در چندین موزه تخصصی صنعت چاپ, اعم از دستگاههای چاپ قدیم و معاصر, آثار نفیس و فاخر چاپ سنگی و مطبوعات، آرشیو تخصصی کاغذ و مرکب‌ها، ماشین‌آلات و ابزار و ماشین‌های اداری، صحافی، لیتوگرافی، کلیشه و گراورسازی، مهرسازی دستی جمع آوری و آماده به نمایش درآمدن در یک موزه تخصصی و عمومی است.

اهداف موزه چاپ و نشر، تعلیم و تربیت

• طبقه‌بندی موضوعی و به نمایش گذاشتن مجموعه اشیاء و آثارجمع‌آوری شده و ارائه اطلاعات و بیوگرافی آن به بازدیدکنندگان
• ثبت و ضبط تاریخ شفاهی صنعت چاپ و نشر و تعلیم و تربیت ایران و مرتبط نمودن این مستندات با اشیاء گردآوری شده
• برگزاری کارگاه تجربه جهت دانشجویان رشته‌های مرتبط،‌ دانش‌آموزان و علاقه‌مندان با همکاری مدیران و استادکاران چاپخانه‌ها و اساتید تعلیم و تربیت
• ایفای رسالت موزه از طریق برگزاری نمایشگاههای موضوعی (آثار چاپی و گرافیک، اسناد تاریخ صنعت‌چاپ و تعلیم و تربیت)
• بهره‌گیری از اینترنت و فضای مجازی در راستای رسالت هدف و مأموریت موزه و استفاده از توان و مشارکت نهادها و سازمان های دولتی و مردمی
• تاسیس گنجینه تخصصی مطبوعات و کتاب‌های استفاده شده در تعلیم و تربیت ایران
• تاسیس گنجینه تخصصی ابزار و وسایل کمک آموزشی
• تاسیس گنجینه تخصصی کاغذ و ملزومات چاپ و نشر
• خرید و انتقال دستگاههای چاپ قدیمی و اشیاء مربوط از سراسر ایران و خارج از کشور به موزه
• پژوهش در تاریخ چاپ دنیا و تاریخ دویست ساله صنعت چاپ ایران و انتشار نتایج پژوهش در رسانه‌ها
• ارتباط و تعامل مستمر با موزه ها و مؤسسات مشابه داخل و خارج از کشور در عرصه مأموریت
• برگزاری دوره های مختلف آموزشی مرتبط با اهداف و مأموریت موزه با همکاری نهادهای ذیربط

ساختار فیزیکی موزه چاپ و نشر، تعلیم و تربیت

تالارهای دائمی موزه:
• تالار رجال چاپ و تعلیم و تربییت
• تالار مطبوعات
• تالار کتاب و سیر تحول کتب درسی
• تالار ملزومات چاپ و کاغذ
• تالار اسناد دولتی و اوراق بهادار ( اسکناس، تمبر، احکام اداری و.. )
• تالار چاپ های قدیمی (باسمه‌، سنگی، سربی، و مهرسازی دستی)
• تالار دستگاهها و ماشین‌آلات چاپ
• تالار صحافی
• تالار ماشین‌آلات و ابزار اداری
• گالری موقت نمایشگاهی ‌آثار هنری معاصر و آثار نفیس چاپی

فضاهای آموزشی موزه چاپ و نشر، تعلیم و تربیت

• کتابخانه و قرائتخانه کتب تخصصی و اتاق محققان
موزه اگر پشتوانه‌ای برای مباحث جدید و یافته‌های نوین نباشد عملاً دور ریختن سرمایه است و عوام‌فریبی. درست است كه ما به اشیاء نیاز داریم، و باید حفظشان كنیم (كه شاید محققی اروپایی بیاید و لازم باشد چیزی را نشانش دهیم)، ولی این كارها را می‌توانیم با هزینه كمتری انجام دهیم. در انبارهای تمیز و مطمئن. دسته‌بندی شده و كدگذاری شده!
فضاهایی از قبیل مركز اسناد، انتشارات، كتابخانه و سالن مطالعه از نخستین نیازهای فضایی موزه هستند. سالن نمایش موزه در این ارتباط حكم اتاق آزمایشگاه برای فضای تحقیقاتی دارد.
موزه باید پاتوق آگاهی‌جویان و پژوهشگران شود. پژوهشگران ما باید در سالن‌های اصلی و كناری موزه‌ها بلولند و راحت باشند و جماعت بازدید كننده بیایند با آنها از یافته‌های خود و رقبایشان بپرسند. چنین فضایی باید تا حد ممكن شفاف و پذیرا باشد. نهایت برونگرایی را می‌توان برای این فضاها پیش‌بینی نمود.
• کارگاه تجربه و آموزش‌های عملی
برگزاری دوره‌های آماتوری و تخصصی در قالب ماموریت موزه مانند، دوره‌های صحافی دستی، مهرسازی، چاپ سنگی، چاپ باتیک از دوره‌های قابل اجرا در موزه خواهد بود. لمس و کار با دستگاه‌های قدیمی و حتی تعمیر و بازسازی آنها در دستور کار موزه می‌باشد.
• سالن برگزاری دوره‌های آموزشی و پخش فیلم
موزه، به هرحال، ‌وظیفه عمومی كردن دانش را هم دارد. مردم طالب آموختن و شناختن را حتی اگر دانش اولیه لازم را هم ندارند،‌ می‌توان و باید در موزه‌ها پذیرا بود. اما نوع استقبال از این بازدیدكننده‌ها با دیگران متفاوت است. فضای موزه، برای چنین مخاطبینی باید فضایی باز و كمتر رسمی باشد و امكان تمدد ناخواسته برای آنها فراهم باشد.
نمایش‌های دیجیتالی و تركیبی با استفاده از جاذبه‌های تصویری از این گونه نیاز‌هاست. موزه باید به سالن‌ها و كنج‌های كوچك و جمع‌وجور نمایش فیلم و اسلاید مجهز باشند و فضایی باشد كه مخاطب «زود رنج» و غیر‌حرفه‌ای در مسیر این امكانات قرار گیرد و از ساخته‌های تصویری سهل‌الهضم درباره موضوعات موزه بهره بگیرد. امروزه وسایل مدرن نمایش از الزامات اولیه موزه‌هاست.
• سالن خلاقیت برای هنرمندان، دانشجویان، دانش‌آموزان و کودکان
موزه‌ها، در جهان متمدن، پایگاه‌های تحقیق هستند. بخش پژوهشی و پشتوانه تحقیقی و آموزشی موزه‌ها پشتوانه رساله‌ها و تذكره‌های علمی است. همین پشتوانه است كه اهمیت دارد نه صرفاً خود اشیاء و ویترین‌ها. این همه جماعت می‌روند و لوح‌ها و سنگ‌نوشته‌ها را می‌بینند. نه می‌توانند بخوانند؛ و نه اگر بخوانند می‌توانند از اصل موضوع سر‌درآورند. موزه، در اساس، مكانی است برای فرهیختگان و یا دانش‌طلبان و آگاهی جویندگان.
موزه، در قاموس صحیح خود نوعی آزمایشگاه است. دانشجویان را می‌برند به موزه و كلاس درس را در كنار اشیاء برگزار می‌كنند. تا آنها تجسمی روان‌تر و عینی‌تر از موضوع درس داشته باشند. هنرجو با معلم و مربی‌اش می‌رود به موزه و تابلوهای متنوع قربانی كردن اسماعیل را از دید رافایل و وروبلیف و دیگران می‌بیند تا تفاوت نگرش‌های حاكم در دوره‌های مختلف نسبت به انسان را بشناسد. این نوع شناختن‌ها را دركتاب‌ها نمی شود یافت حتی در شبكه‌های دیجیتالی هم. اما در موزه این امكان هست كه آدمیزاد «حس» كند دوره و زمانه‌ای را.